па прыступках будынкаў сьцяліўся яркі саматканы мох. Пасярэдзіне ржавела спартовая пляцоўка, драўляная сцэна была акуратна засыпаная ігліцай, нібы яе наўмысна расьцярушылі тут, перад тым, як сысьці. У сталовай пахла гнілой бульбай. А над уваходам, да якога яны выйшлі па амаль нябачнай ужо праз траву сьцяжыне, вісела аблупленае, аблепленае птушыным гаўном жалезнае сонца.

«Да, блядзь… Канцлагер „Солнышка“», — зь нейкай журбой пажартаваў старшына і сплюнуў.

Лес даўно захапіў гэтае месца. Раптам вецер сьціх, і ім зрабілася не па сабе. Іх галасы гучалі тут неяк мёртва, гукі сыходзілі ў пустату, паветра іх не трымала і не перадавала далей. Як вымкнутыя прыймачы. Доктар неяк вельмі востра адчуў тады, што ізаляцыя — гэта сродак ачышчэньня. Калі б яго закінуць сюды аднаго на тыдзень — ён бы або звар’яцеў, або зразумеў нешта вельмі важнае. А калі тых, хворых? Ім не было б на што марнаваць гукі. Усё лішняе сышло б у пустэчу, у ігліцу, у пясок, вылецела б у разьбітыя вокны лягерных карпусоў.

І загучала б музыка.

А лес чакаў, пакуль яны сыйдуць. Лес пачынаў злавацца. Гэта быў памежны лес, зь якім нікому не было ахвоты сварыцца. І яны сышлі, зачыніўшы за сабой браму.

На заставе ён адразу зьвярнуў увагу на чырвонага, як бурак, дурня, якога звалі Бохан. Чамусьці Бохан зь першых дзён упадабаў доктара і ўсё лез да яго з расказамі пра сваё жыцьцё на гражданцы. Сяброўства было сумнеўнае — з Бохана кпілі ўсе, Бохан быў просты, як бот, і наіўны, як дзіця. Ён адзіны тут быў зь вёскі — калхазан Бохан, Бохан-ябохан. А яшчэ — «Радавой Бохан».

Так яго клікалі на заставе, каб паназіраць, як маленькія вочы Бохана пачынаюць панічна бегаць, рукі дрыжаць, а твар наліваецца крывёй так, што здавалася, зараз з вушэй пацячэ чырвоны сок. А ўсё таму што Бохан ня мог сказаць, як усе: «рядовой», так і казаў «радавой» — пэўне ж, тая костка, думкі пра якую займалі доктара, у роце Бохана была тоўстая, быццам баранова нага. І доктару вельмі хацелася на яе зірнуць — але замінала асьцярожнасьць. Доктар імкнуўся быць непрыкметным — і яму неяк удавалася гэта цягам усёй службы. Жорсткасьці тут хапала, але жыць было можна — людзей навокал было няшмат, усім валадарыў лес. Доктар выконваў простыя правілы, лішняга не прасіў, слухаўся тых, каго трэба было слухацца — і ўпотай назіраў за Боханам. А потым наважыўся. Пачаў падсыпаць Бохану прыгатаваную ім сумесь.

А той і сам палез у пастку. Проста на кончык скальпэля.

«Слухай, а ты ж вабшчэ вумны такі пацан», — сказаў неяк Бохан, калі яны прыселі на лясной паляне. Іх ніхто ня бачыў, сядзець было нельга, але яны прыселі, выпрасталі ногі — у доктара было дзіўнае адчуваньне, што вось, нейкая невядомая сіла закінула іх з гэтым недарэкам проста ў эпіцэнтар птушынага шчэбету і пасечанага на касыя промні сонца, і гэты шчэбет — чыстая мова, крыштальны птушыны Язык, а такіх, як Бохан, птаства не пацярпела б, задзяўбло, выгнала да людзей. І яшчэ ён падумаў, што няўменьне вымаўляць правільна гукі непазьбежна азначае і няўменьне іх чуць. Бохан ня чуе чароўнасьці лесу, Бохан парушае мяжу. Бохан лезе са сваімі дурнымі пытаньнямі менавіта тады, калі гучыць музыка. І таму такіх, як Бохан, трэба лячыць.

«Ну», — сказаў доктар абыякава.

«Скажы, можа ты слышаў дзе?» — Бохан прысунуўся да доктара ўсутыч. — «Как наўчыцца правільна гаварыць? Ну, так як ты ілі наш сяржант? Ну, дзе такому вучаць?»

«Не знаю», — доктар лёг на сьпіну і ўтаропіўся ў неба.

«Ілі гэта толька ў горадзе можна так наўчыцца?» — не адвязваўся Бохан. — «Хаця знаеш, Доктар, я слышаў, ёсьць такія, каторыя дажа па-беларускаму гаварат. У горадзе. Прыкінь. І дзяцей сваіх учат. Дзібілы».

«Да не знаю я ничего», — доктар пастараўся, каб яго голас гучаў як мага больш спакойна. — «Я политикой не интересуюсь».

«От бля», — засмуціўся Бохан. — «Так і буду, значыт, гаварыць, как калхозьнік. А я, знаеш, думаў у горад уехаць жыць. Насаўсем.»

«Там таких, как ты, пруд пруди», — сказаў доктар. — «И ничего, живут. Какая кому разница, как ты говоришь?»

«Разьніца ё», — замахаў Бохан рукамі. — «Атнашэніе другое саўсем».

«Ну, уедешь в город, сам не заметишь, как по-городскому говорить начнешь», — доктар падняўся. — «Пошли».

І толькі ўвечары доктар, паслухаўшы, як чарговы раз Бохана паднялі на сьмех, падышоў да яго і сказаў, быццам незнарок:

«Читал, есть такие таблетки, говорить правильно помогают. Могу достать. Напишу ребятам, они привезут».

Мінуў тыдзень. Цяпер Бохан атрымліваў поўны экспэрымэнтальны курс. І ўпотай пытаўся ў доктара, ці адчувае ён нейкія паляпшэньні. Доктар адводзіў вочы і няўцямна казаў, што нешта такое чуецца. Што і сьмяяцца з Бохана сталі меней. Бохан верыў. А доктар чакаў рэакцыі.

Але здарылася тое, на што доктар ніяк не разьлічваў.

Аднойчы ўначы Бохан уцёк. Уцёк, прыхапіўшы з сабой аўтамат і доктараў харчовы запас. Бохана так і не знайшлі. Знайшлі нешта іншае.

Знайшлі трох забітых салдатаў — яны сядзелі за картамі, з успоратымі жыватамі, на лясной паляне, і ўсе тры трупы паказвалі свае козыры сонцу, а над салдатамі кружлялі задаволеныя мухі. Недалёка ад заставы знайшлі іхнага сяржанта, укапанага ў зямлю да пояса — але, да жаху, галавой уніз. Ногі зьвісалі ў розныя бакі і гайдаліся, варушачы разьвязанымі матузкамі на берцах — сяржант дужа хваліўся іхным натаўскім паходжаньнем. Збоку ногі сяржанта выглядалі, як нейкае сьляпое стварэньне з даўгімі вушамі, якое замерла на месцы і чагосьці ўпарта патрабуе. Групу з дваццаці чалавек неадкладна выправілі прачэсваць лес. Толькі ўвечары, ля возера, у якім зьдзіўлена плёскалася рыба, была знойдзеная форма Бохана, уся ў крыві. А пра апошнюю знаходку ніхто, апрача доктара, так і не даведаўся. Сярод сваіх рэчаў доктар знайшоў аркуш паперы, на якім быў накрэмзаны верш. Верш, які доктар прыняў як знак — верш-падзяка, верш-прызнаньне.

«Ты дал мне язык, ты засунул его мне в рот. Ты понял. А сержант урод. Твой друг Б.»

Твой друг Б… Тады Бохана так і не знайшлі. Знайшлі човен, поўны крыві, і ў ім салдацкую пілотку з зорачкай. Знайшлі боты Бохана — памер быў той самы. Знайшлі сьляды — сьляды босага салдата-памежніка, які прабіраўся ўздоўж возера, скрозь балота, на сухое месца, і за ім ішоў крывавы і дакладны, бы намаляваны сьлед. Доктар нікому не расказаў пра верш, які прысьвяціў яму Бохан. Ніхто ня мусіў ведаць пра іхныя размовы і пра лячэньне. З саслужыўцамі Бохана доўга гаварылі