з геаграфіяй). Машына маці выкладала Язык. Праўда, не ў ягонай школе № 1, а недзе за ракой. Як мог чалавек з такімі праблемамі выкладаць Язык, доктар не разумеў. Гэта тое самае, што глухі настаўнік музыкі. Або бязрукі фізрук.

Яшчэ ў Машы была сястра, старэйшая. Але гэтая жыла ў сталіцы, і ніхто не хацеў зь ёй зьвязвацца. Яна часта прыяжджала на выходныя, і яны ўсёй сям’ёй хадзілі на рынак, балбочучы па-свойму. Чацьвёра хворых. Бухгальтар, заўжды адпрасаваны, ветлівы, які лез да ўсіх, каб распытаць пра здароўе, ягоная жонка, іхная старэйшая дачка ў сваіх доўгіх сукенках і яна — Маша.

На ўроках Маша ніколі не адказвала на Языку. Казала, што яго ня ведае, але ніхто ёй ня верыў. Маша сядзела адна — не таму, што яе ўсе ненавідзелі, а проста так, таму што зь ёй не было пра што гаварыць. Пра што можна гаварыць з іншаземкай?

Гэта яны так думалі. А доктар, паводзячыся як усе, насамрэч ніколі зь імі не пагаджаўся. З іншаземцамі ён шмат пра што хацеў бы пагаварыць. Напрыклад, пра тое, што яны адчуваюць, так сьмешна глытаючы словы, шапялявячы і картавячы. Калі ён чуў іншаземцаў, яму здавалася, што гаворачы, яны ядуць. І іхныя жываты набітыя словамі. Яму вельмі хацелася падзяліцца з кімсьці гэтым назіраньнем. Але нікога, хто мог бы зразумець доктара, вакол не было. Брат качаўся і зьбіраўся ў войска. А можа, у міліцыю. Яшчэ ня вырашыў. А доктар марыў пра тое, што зробіцца доктарам. Або музыкам. У ягонай сьвядомасьці гэтыя прафэсіі стаялі на адной палічцы. І ён цягнуўся да іх, і кожнага разу адхопліваў руку. Ня мог выбраць. «У нево абсалютны слух», — казаў бацька, калі неяк прывёў доктара ў гурток гітарыстаў. Доктара не ўзялі. Ён не засмуціўся. Калі кіраўнік гуртка ня мог правільна гаварыць на Языку — як ён мог граць? Чаму мог навучыць?

Але доктар трымаў свае думкі пры сабе. І прыглядаўся да Машы. Яна была яму цікавая. Не, яму не хацелася ні пацалаваць яе, ні за валасы схапіць, ні паглядзець, якога колеру ў яе майткі. Яму хацелася…

Ну, найперш пагаварыць. І вось неяк ён пабачыў, як яна пераходзіць праз мост іхную рэчку-пераплюйку, і пайшоў за ёй. Яна заўважыла, паскорыла хаду, але і ён не адставаў.

«Што ты ад мяне хочаш?» — спытала яна, раптам спыніўшыся.

Ён пачаў нешта вярзьці пра кантрольныя, пра хатняе заданьне, і яна павялася, паддалася, пачала адказваць. Ён ня слухаў, ён глядзеў на яе рот, які падаўся яму вельмі прыгожым. У гэтым роце была загадка. А ёй было прыемна, што зь ёй нехта загаварыў вось так, ня як з дачкой звар’яцелага бухгальтара, а проста з аднаклясьніцай.

Быў травень, яны пайшлі разам берагам рэчкі, яна ішла наперадзе, памахваючы партфэлем, ён ішоў ззаду, заклаўшы рукі за сьпіну. Ён ня браў з сабой кніжак, ён усё ведаў і так, і здаў усё патрэбнае яшчэ ўчора. Ён быў найлепшы вучань у клясе — а яна найгоршая вучаніца. Мо таму яна не зьвярнула ўвагі на тое, што ён пытаецца ў яе пра рэчы, якія ніяк не маглі яго цікавіць.

Яны пачалі сустракацца каля моста, даходзілі да першага бараку, рады якіх пачыналіся на тым баку ракі. Ён вывучыў яе мову — гэта было няцяжка, у яго былі здольнасьці да моваў, іхнай школьнай нямецкай яму было мала, і ён сам вучыў ангельскую, а яшчэ, слухаючы літоўцаў, якія прыяжджалі на рынак, пачаў разумець і іх — а апрача таго была польская, на якой ён гаварыў з акцэнтам, але ўжо ж лепш за мясцовых палякаў. Таму на Машынай мове ён загаварыў за тыдзень, толькі размаўляў на ёй выключна з Машай ды папрасіў яе нікому пра гэта не расказваць. Маша даражыла гэтым нечаканым сяброўствам.

Дзяўчынка яна была дурная. Безь ніякіх схільнасьцяў да навукі. Нічога дзіўнага — вымаўляючы няправільна словы, немагчыма спасьцігнуць іх сэнс, ня кажучы ўжо пра сэнс іх складаных злучэньняў. Ён вельмі зьдзівіўся, што ў яго так хутка атрымалася раскруціць яе на досьлед.

«Што ты адчуваеш, калі гаворыш па-свойму?» — спытаў ён неяк, калі яны рызыкнулі і выйшлі разам на плошчу. І тут яна сказала тое, што даўно не давала яму спакою:

«Ведаеш, калі раней я спрабавала гаварыць, як усе, у мяне быццам бы балела нейкая костачка ў роце. А калі гавару па-свойму — не баліць».

У яго заняло дух. Гэта было сказана так натуральна, што не магло быць хлусьнёй. Ды яна і ня ўмела хлусіць.

«А ты можаш намацаць яе языком?» — спытаў ён, намагаючыся ня выдаць перад ёй сваёй шчасьлівай дрыготкі.

Маша спынілася, пракаўтнула сьліну і зь вельмі шчырым выглядам пачала вадзіць языком па сховах свайго рота.

«Не магу», — сказала яна расчаравана. — «Але ж мы цяпер гаворым па-нашаму».

Мы гаворым няправільна, непрыгожа, ня так! — хацелася крыкнуць доктару, я крыўляюся тут дзеля цябе, пудзіла. Але ён стрымаўся. Ён выхоўваў у сабе волю. Ужо тады ён ведаў, што каб правільна гаварыць — трэба валодаць сабой. Мець доступ кожным нэрвам да кожнага закутка. Ён усьміхнуўся:

«Ты падобная да вішні. Круглая і з костачкай».

Яна ўся ўспыхнула ад радасьці. І ён, удаючы абыякавасьць, сказаў:

«Я жыву тут недалёка. Хочаш, заходзь у госьці. У мяне нікога няма. Брат у качалцы, бацькі на дачы, у Яўменаве».

Яна зьбянтэжылася. Яна паглядзела на яго так, быццам гэтым позіркам хацела ўзяць нейкае абяцаньне. Ёй вельмі спадабалася пра вішню, ён гэта адчуваў. І ён ведаў, што ёй ня хочацца зь ім разьвітвацца. Урэшце, ён быў адзіны з аднагодкаў, з кім яна магла гаварыць па-свойму. Яна лічыла яго сваім сябрам. Але ёй было страшна.

«Добра!» — усьміхнулася яна, гледзячы ўбок. — «Хадзем. Калі б я ведала, што ты запросіш мяне ў госьці, я б узяла фільм. Мне сястра прывезла, ты глядзеў „Малпу Джэйн“ па-нашаму?»

Доктар пахітаў галавой. Ён глядзеў «Малпу Джэйн» тры гады таму, гэта быў мультфільм для першаклясьнікаў. Нават уявіць сьмешна, што ён глядзеў бы яго — а пагатоў на гэтым «нарэчыі»… Убоства: яе сястра з тварам мужыка возіць са сталіцы сапсаваныя мультфільмы…

«Ну, наступным разам», — сказала яна разважліва. — «Так?»

«Так! Тады хадзем!» — сказаў доктар.

Дома ў яго і праўда нікога не было. Яны зайшлі і селі разам на канапу. Доктар даў ёй паглядзець свае кніжкі, паказаў сувэніры, прывезеныя зь Літвы: ракавінкі, магніты, паштоўкі… А сам моўчкі глядзеў на яе, пакуль яна шчабятала,