кулаком — быццам Шнітке падыгрываў нейкі бубнач і ніяк ня мог падабраць рытм.

Бацька адчыніў акно і сеў на падваконьні. Перад ім ляжала ўсё гэтае мястэчка, гарадок, у якім гэтым людзям так хочацца вярнуцца, што яны плачуць, пяючы пра «эту уліцу ў тры дома, дзе ўсё так проста і знакома». З «Императора Павла» гучала караоке, і гукі ягоныя дзіўным чынам траплялі ў ноты Шнітке, а бубнач за дзьвярыма псаваў усю справу. Пад акном пілі і закусвалі, пілі і закусвалі.

Яго заўважылі не адразу, а калі заўважылі, было позна. Напэўна, ён сьмешна выглядаў у гэтым асьветленым акне са сваімі спушчанымі ўніз нагамі.

«Эй, мужик! Иди, выпей с нами!»

Куды мне ісьці, Жыдзе?

«Я говорю, иди, выпей, я ставлю! Мы тут до утра гуляць будем, все равно не заснешь! У меня сегодня счастье такое! Дочка родилась!»

«Замест каго?» — спытаў зьверху бацька.

«Как это замест? Это вместо, штоли? Ты што, бальной? Родилась и всё! У меня родилась! Иди, выпей!»

І ён пацягнуўся да працягнутага яму кубачка. Выпіў адным махам — так, што ажно заняло дух і неяк балюча зрабілася ў грудзях. А потым была закуска, якая рыпела на зубах так, як рыпіць пясок або шкло, калі яго набіваецца поўны рот.

Ой, пара вячэраць, няма ж бацькі дома.

Ці яму дарожка гэта незнаёма?

Ці ён памыліўся, ці конічак зьбіўся?

Ці сярод дарогі ён адзін спыніўся?

Блудная дарога, ды конь яе знае,

Толькі ж конік волі сам прыйсьці не мае.

Ой, хто ж па дарозе каня паганяе,

Каня паганяе, сам песьню сьпявае?

А то сусед едзе з гасьцінцам вялікім —

Вязе сыну боты, дочцы чаравікі.

А нашага бацькі ўсё няма — гуляе

І пра сваю хату, пра дзяцей не дбае.

20. НАПЭЎНА, БЫЛА НЯДЗЕЛЯ. А МОЖА, І ПЯТНІЦА

Напэўна, была нядзеля. А можа, і пятніца. Яны зь Лёччыкам неяк не лічылі дні, бо ў іх былі больш важныя справы. Цяпер Лёся пра гэта ўспомніла, і ёй зноў зрабілася неяк няёмка. Яна такая дарослая — і нават ідзе з братам у Брэмэн, і ім столькі ўсяго давялося перажыць, а яна ня ведае, які сёньня дзень. Як малая, далібог.

У лягеры зь яе б пасьмяяліся. Асабліва тыя дзяўчаткі, што былі ў першым атрадзе. Яны заўжды зь яе сьмяяліся, але цішком, за сьпінай. Невядома, чаму — яна нічым такім не выдзялялася. Хаця, магчыма, яны крыху баяліся Лёччыка. Лёччык умеў неяк так па-асабліваму глядзець, што ва ўсіх з твараў спаўзалі ўсьмешкі і вакол рабілася неяк трывожна. Такі ў яе быў брат. І зноў жа: які ён насамрэч, яна не магла дакладна сказаць. Я яго так мала ведаю, падумала Лёся, зірнуўшы ўпотай на Лёччыка, які моўчкі крочыў поруч па лясной сьцяжыне. Напэўна, я мала цікаўлюся ягоным жыцьцём. Сястра называецца…

І тады яна вырашыла, што няхай лепш сёньня будзе нядзеля. Бо, па-першае, аднекуль яна пра гэта здагадвалася, быццам унутры ў яе быў такі адмысловы гадзіньнік, які паказвае ня толькі час, але і тое, які цяпер дзень, месяц і нават год. Калі гэткі гадзіньнік і праўда тахкаў сабе ў яе нутры, дык ён, падумала Лёся, сьпяшаецца на адзін дзень. У мяне заўсёды заўтра. Менавіта таму мы зь Лёччыкам заўжды некуды трапляем. А прыходзілі б у пару — і небясьпека б спазьнялася.

Ну, а па-другое, у нядзелю ў лягеры заўжды быў дзень наведваньняў. Прыяжджалі бацькі з ласункамі і падарункамі, і толькі да Лёсі і Лёччыка ніхто не прыяжджаў. Можа, таму зь яе і сьмяяліся тыя, зь першага атраду. Урэшце, яны зь Лёччыкам хадзілі ў лягернай форме, раз на тыдзень мяняючы майкі і шорты на тыя самыя майкі і шорты — калі трэба было здаваць рэчы ў пральню. Тыя, да каго прыяжджалі бацькі, маглі неяк разнастаіць свой гардэроб. Яны былі такія стракатыя, гэтыя лягерныя дзеці. А Лёся зь Лёччыкам былі заўжды аднаго колеру.

«Як ты думаеш, Лёччык», — спытала Лёся, калі лясная дарога раптам скончылася, і ім давялося ісьці шырокім лугам, дзе ўсялякай травы было па грудзі, і часам яна губляла Лёччыка, а ён выскокваў у самых нечаканых месцах, як з вады. — «Лёччык! А, вось ты дзе… Як ты мяркуеш, вось у лесе дрэвы ведаюць, што яны — сям’я?»

Лёччык узьняў вочы ўгару і трохі падумаў.

«Некаторыя, мабыць, ведаюць», — сказаў ён смурным голасам. — «А некаторыя не. Мне здаецца, што дубы ведаюць. Яны нават клапоцяцца пра сваіх. А вось бярозы — дурныя. І легкадумныя».

«Гэта за цябе кніжкі гавораць», — сказала Лёся. — «Проста ты начытаўся, што дуб — ён мудры, мужчына, патрыярх, а бяроза толькі і думае, каб закахацца і замуж выйсьці. А ты падумай сваімі мазгамі, а ня кніжнымі. Вось яліны — яны ведаюць, хто іхныя дзеці?»

«Яліны, яліны», — прабурчэў Лёччык. — «Калі сабраць яловыя шышкі, яліна табе слова ня скажа. А вось калі жолуд падняць, дуб адразу як зірне — мароз па скуры…»

Луг скончыўся, Лёся і Лёччык прамінулі сьветлы ўзьлесак, поўны вавёрак і сонечных зайчыкаў, і зноў выйшлі на дарогу, якая неўзабаве прывяла іх у такі гушчар, што яны нерашуча спыніліся і зноў узяліся за рукі. Дарога гублялася дзесьці ў паўзмроку, за самкнутымі лапамі дрэваў, і неяк не хацелася туды лезьці — яны пасьпелі сагрэцца на сонцы, а з гушчару патыхала холадам і сырасьцю.

Да таго ж было ня надта добрае адчуваньне, што адтуль за імі нехта ўважліва назірае. Праўда, у лесе такое бывала часта. Лёся ведала, што яны тут не адны.

«Давай абыдзем гэты лес», — сказала Лёся, і Лёччык неяк вельмі хутка пагадзіўся.

Яны пайшлі назад — і хутка зразумелі, што недзе ня там павярнулі. Тады хтомка Лёся і дзем Лёччык вырашылі ісьці туды, дзе скрозь шаты дрэваў прабівалася сонца — і слушна зрабілі, бо зноў апынуліся на дарозе, а паабапал яе было столькі суніцаў і чарніцаў, што яны вырашылі, што гэтая дарога правільная. І ніхто ня ведаў, куды б яны прыйшлі па ёй, калі б Лёччык, закідваючы ў рот чарговую порцыю ягадаў, не заўважыў краем вока, што проста сярод ялінаў, вытыркаючыся зь зямлі, як нейкая расьліна, стаіць, указваючы сухім, сукаватым пальцам наперад…

Указальнік.

Вядома ж, вядома — яны сустракалі ўказальнікі і раней. Самыя розныя — большасьць зь іх не гаварыла