на казённым ложку, нерухомы, як драўляная лялька. На скуры маёй правай рукі, каля самага пляча бялее некалькі дробных плямін. Быццам руку ў гэтым месцы паеў нейкі лянівы шашаль. Яны рознае велічыні, тыя плямкі — калі тут наагул можна гаварыць пра велічыню, бо самыя вялікія зь іх ня большыя за кроплю або кропку. Час, вядома, добры хірург — але не найлепшы касмэтоляг. З гадамі пляміны бляднеюць, а мне ўжо далёка за трыццаць — але ўсё роўна іх дагэтуль можна разгледзець голым вокам, варта толькі досыць высока закасаць рукаў.

Ну так, нам заўжды тлумачылі, што гэта сьлед ад прышчэпкі, неакуратна зробленай у самым раньнім маленстве. Такім раньнім, што раней можа быць толькі кулявая рана зачацьця. Прышчэпка, вакцына, бэцэжэ — казалі некалі дарослыя; апошняе гучала асабліва агідна, быў у ім дух паліклінікі зь яе дзярмом у пушачках для запалак, картачнымі гульнямі і злавеснымі надпісамі на гулкіх тазах. І мы верылі дарослым на слова. Вырасталі, расчароўваліся, думалі, што разумнеем — і ўсё адно верылі. Верылі, не задумваючыся пра тое, што, уласна кажучы, мы ня маем ніякіх доказаў, што гэтае маленства сапраўды з намі было. Памяць не працуе на такіх адлегласьцях, сыгнал зьнікае, і фільм пра тыя падзеі ня грузіцца. А сьветлыя плямкі і цяпер праступаюць на скуры, нагадваючы пра нешта важнае.

А яшчэ кажуць, што па гэтых сьлядах ад прышчэпкі іншаземцы беспамылкова вызначаюць нашае паходжаньне. Маўляў, такое таўро маюць толькі людзі, народжаныя на ўсход ад культуры, на поўнач ад гісторыі. Людзі адтуль, дзе вуліцы да сёньня называюць імёнамі забойцаў, дзе гадуюць помнікі, быццам кветкі, дзе пішуць кірыліцай і кіруюцца ў жыцьці не законам, а законамі жанру.

Быў час, калі я таксама верыў ва ўсё гэта. У бэцэжэ, маленства і іншаземцаў. Ну, ня тое каб браў усё на веру — а неяк проста не пераймаўся такімі пытаньнямі. Праўда, зрэдку ў мяне зьяўляліся розныя падазрэньні, але я пасьпяхова гнаў іх прэч, як раўнівец змагаецца зь першымі, яшчэ кволымі вобразамі здрады. Я верыў у любоў і сэнс. У што я толькі ня верыў. У адраджэньне і малінавае дражэ, у сяброўства і сям’ю, у мову і ў каву, у рэвалюцыю і люстрацыю, у Зянона і Плятона, у літаратуру і Тураўскае евангельле… Ісьціна нагнала мяне так позна. Яна прызначыла мне тут, у гэтай богам забытай гасьцініцы, у горадзе, пра які ня ведае ніхто, апрача яго жыхароў».

Калі Лёся прачытае гэта, яна будзе ўжо зусім вялікай. Цікава, ці будзе ёй зразумелая яго мова? Або ёй давядзецца шукаць старыя-старыя кнігі, каб перакласьці ягонае трызьненьне на язык будучыні. Ён паспрабаваў уявіць сабе Лёсю дарослай жанчынай — і ня змог. Такія дзеці, як яна — гэта карлікавая парода дарослых. Яны не вырастаюць, яны мучаць сваіх бацькоў, гледзячы на іх зьнізу вечна дакорлівымі вачыма.

Некалі ў пазамінулым жыцьці яны зь Лёсяй слухалі музыку, каб іх ніхто не пачуў. Бывала, ён уключаў нейкую эстраду, каб ніхто нічога не западозрыў. Але часта гэта было і нешта годнае: Сіа, нільская сітаўка, мусіла заставацца высакароднай птушкай. Падчас сьняданкаў яны слухалі Шнітке. Можа, яны слухалі яго нават перад сном. Бацька намацаў на стале тэлефон. Больш за ўсё ён любіў вось гэта — «Вар’яцтва». Безуміе — як яны кажуць.

Ён адшукаў «Безуміе» у сваім тэлефоне — і Шнітке безь пярэчаньняў зайграў у гэтым безнадзейным пакоі. Тэлефон ледзь-ледзь цягнуў, увесь час крывячы мэлёдыю — але і гэтай прытарможанай, пакутлівай музыкі хапіла, каб у кутах пакоя заварушыліся здані, і неўзабаве нумар № 42, у якім на ложку ляжаў чалавек, што называў сябе бацькам, напоўніўся дзіўнымі істотамі. Яны абступілі ложак, яны клалі яму далоні на гарачы лоб, яны гаварылі зь ім на ягонай мове, яны дапамагалі яму ўспомніць, дзе мэта ягонага падарожжа.

Я проста ратаваў сваё дзіця, тлумачыў ён ім. Яны ківалі, іх рабілася ўсё больш у пакоі. Пустая гасьцініца, у якой гарыць толькі адно акно.

У дзьверы пагрукалі. Спачатку нясьмела, але потым усё больш рашуча.

Безуміе… А яшчэ лепш так — бізуміе. Зь языком можна рабіць усё, што захочаш, ён ацалее, ён чысты і моцны, як дзіцячыя вочы. Біззззуууумііііе… Зум-зум-зум, бінхен зум херум. Моё ль безззуміе бормочет, твоя лі музыка растет… Безуміе бормочет, музыка растет. На мове зусім ня так: вар’яцтва, так мы кажам, вар’яцтва — нейкае вар’етэ, танцы, закусачкі, гарэлачка, белая гарачачка на сподачку. Зусім іншая рэч — беззззуууум-міе… Моё ль безуміе бормочет… Чаму іхныя паэты не напісалі такога? Мова ня тая? Чаму не пусьцілі беззззууууміе ў свае вершы? Жнівеньская ноч як звар’яцела, разьвязала чорныя мяхі, сотні тысяч зорак перасьпелых сыплюцца на мокрыя імхі. Чорныя мяхі, мокрыя імхі: моё ль ты, безззуміе?.. Што мне рабіць, Жыдзе?

Дзьверы зноў задрыжэлі ад грукату.

«Ня шніткайце! Што вы тут усё шніткаеце? У вас дзіцёнак плача! Што вы яго шніткаеце? Прыбярыце рукі ад дзіцяці! Я такіх забіваў бы, на месцы! Это не значит, что вы можете, как дома! Мёртвыя ня какаюць!»

Безззуміе… Ягоныя бізуны, ягоныя бязьмены, ягоны бізнэс.

«Мне что, милицию вызывать? Сейчас же выключите свет и ложитесь спать! Спать, я сказала!»

Бізззуміе… Бізантыйскае, безадказнае, безадмоўнае. Што мне рабіць, Жыдзе? Жыць? Што мне рабіць, князь Нягорша? Славіць цябе?

«Навошта?» — адказаў голас з-пад бліскучага, як сонца, шалома, голас з русай барады, справядлівай, як пшанічнае поле. — «Можа, лепш патэлефануй ёй, Жанчыне з жоўтымі валасамі? Якую ты лічыў сваёй.»

Каці?

«Мы ўсе яе так любілі».

Каця. Толькі набраўшы нумар, ён адразу ж пачуў яе на дзіва чысты голас — быццам яна толькі і чакала гэтага моманту. Быццам стаяла там, за дзьвярыма гэтай ночы, і прыслухоўвалася да яго бізззууумія. Як быццам ведала, што ключ ад яго безззууумія ў яе руках.

«Каця…»

Каця паклала гэты ключ сабе ў рот. Каця смактала гэты халодны ключ, і тое, што ён чуў, было ўсяго толькі звонам ключа, які стукаў аб яе дзівосныя маладыя зубы. І ён слухаў гэты мэлядычны звон, а яна гаварыла нейкія дзіўныя рэчы, і бацька нават не стараўся зразумець іхны сэнс:

«Сдай сядай импо мочьте бе, ине звон иболь ше».

Гукі былі звонкія, чыстыя. Цудоўная мова, дасканалая ў сваёй незразумеласьці. Дай! Дай! Дай! Звон! Боль!

«Выплюнь ключ».

«Яле чусь».

«Выплюнь ключ, Каця».

«У самого лучшего доктора».

«Ключ, Каця».

«Я не понимаю, что ты там говоришь. Связь ужасная».

Ключ застаўся ў яе ў роце, але звон сьціх. У дзьверы цяпер барабанілі