«Калі хочаш, я нешта табе раскажу. Але я ня надта люблю пра гэта згадваць».

«Ты хочаш расказаць мне пра сваіх мужчын?»

«Які ж ты дурны», — моршчыцца Лёся. — «Адзін сэкс у галаве. Не. Не пра мужчын. Пра тое, што я прачытала аднойчы, калі да мяне трапілі рэчы майго бацькі.

Тады я мела іншае імя. І вакол былі зусім іншыя людзі.

Наш бацька забараняў нам гаварыць на Языку. На гэтай мове, казаў ён, і моршчыўся, вось так, і з агідай цягнуў гук „э“, як некалі ў лягеры цягалі за вушы майго брата, і мне даводзілася бегчы і лупіць іх, нагамі, крэслам, вядром, рэменем — усім, што трапіцца пад руку. На гэ-э-этай мове… І мы замаўкалі. Нам таксама было агідна, як і яму. Пра тое, хто такі Нязнайка, я даведалася, калі мне было шаснаццаць. Можа, мне і расказвалі, але бацька забараняў мне іх слухаць. І пра Чабурашку я нічога ня ведала. І пра тое, як гайдаецца блакітны вагон. А хто такі Айбаліт, я дагэтуль цьмяна сабе ўяўляю. Я ведаю, што ён быў лекар. Але я не магу ставіцца да лекараў так… Так…»

«Як так?»

«Лекар для мяне — нехта іншы… Калі ён сапраўдны, ён не ратуе, ён… Ты ведаеш, хто такі Айбаліт? Ну і маўчы. У вас такога няма. У маім жыцьці быў толькі сапраўдны лекар, але вельмі добры. Ён мог усё. Але ён не пасьпеў скончыць лячэньне. Я так і прыехала сюды — нявылечаная. І спачатку мне было ня надта лёгка. Але ведаеш, там, у лягеры, нам давалі такія вітаміны…»

«Харчовыя дадаткі? Наркотыкі?»

«Не. Не перапыняй, калі ласка. Цяпер я думаю, што гэта дзякуючы ім я змагла тут застацца. Паступіць у каледж, знайсьці працу, сустрэць цябе.

Аднойчы мне прыйшоў пакет з радзімы. Гэта былі рэчы майго бацькі. Ён вёў дзёньнік — ведаеш, як усе гэтыя людзі таго часу, якім не прыходзіла ў галаву завесьці акаўнт у сацсетках. Ён вёў такі дзёньнік, проста пісаў у сваім лэптопе, звычайны тэкставы файл… ну, уяві сабе, што гэта быў проста дзёньнік пад замком, дзе ўсё відаць толькі табе. І ўсё. Я прачытала. Гэта было вельмі цікава. Толькі ведаеш…»

«Што?»

«Мне падалося, ён пісаў не пра мяне. Па нейкую іншую дзяўчынку. І пра іншую краіну. Не пра тую, адкуль я прыехала. Напэўна, хаваўся».

«Зразумела», — сказаў яе жаніх досыць няўпэўнена.

«І там чамусьці няма ні слова пра майго брата. Калі хочаш, я табе пачытаю. Гэты тэкст у мяне заўжды з сабой. Хочаш? Праўда, гэта будзе пераклад. А пераклад — гэта помста мове за тое, што яна нарабіла… За яе бясконцасьць і за яе магутнасьць.»

«Нешта я зноў цябе не разумею. Па-нашаму нельга так сказаць. Сьмешна гучыць. Помста мове. Ха-ха. Прабач».

«Калі б ты меней сьмяяўся, дык, можа, больш зразумеў бы. Слухай. Будзе цяжка, але я паспрабую табе перакласьці».

3. ЯК І БОЛЬШАСЬЦІ ДЗЯЎЧАТАК У ГЭТЫМ УЗРОСЬЦЕ, ЁЙ НЯ НАДТА ПАДАБАЕЦЦА ЯЕ ІМЯ

Як і большасьці дзяўчатак у гэтым узросьце, ёй ня надта падабаецца яе імя. Прызналася мне надоечы за сьняданкам, апусьціўшы вочы, запіхнуўшы за шчаку ладны кусман бутэрброда з арахісавым маслам. Я ўсё жыцьцё чамусьці думаў, што яно салодкае, як мёд — усё з-за цукерак грыльяжных, якія так любіў у дзяцінстве (часам, калі ясі гарачае, здаецца, тыя арэхі дагэтуль тырчаць у зубах). І вось яго пачалі прадаваць і ў нас. Дурны мужык, як варан. Яно ж салёнае, гэтае масла, салёнае, быццам шпроты ў цукры. А яе вось хлебам не кармі — дай паласавацца. Хітрая.

Сьнедалі таропка, як заўсёды. Грымела музыка, мы заўжды гучна ўключаем музыку, калі хочам пагаварыць, музыку бяз словаў — і тут яна прызналася мне, што хацела б, каб яе звалі зусім, зусім іначай. Яна гаварыла з поўным ротам, гаварыла, плакала і жавала, бо і не прызнацца не магла, і страшна было, а калі пражоўваеш словы, то і адказнасьць за іх нібыта ўжо меншая. Толькі дзеці гэтак умеюць. Так і не сказала, якое з імёнаў падаецца ёй прыгожым. Але я бацька, я ведаю і безь яе, мне паложана. Ведама ж, яна хацела б, каб яе звалі… Ну, напрыклад, Ярына. Ці Карына. Ці Аксана. Красанна. Сьняжана. Крака-срака-жана. Язык зламаць можна. Вымаўляючы іх, як ніколі выразна адчуваеш, што яны — ня нашы, адчуваеш, як супраціўляецца ім артыкуляцыйны апарат, які ў нас генэтычна не наладжаны на аднаўленьне такіх грубых нотаў. Не прыстасаваны да вымаўленьня ўсіх гэтых неймаверных, чужацкіх, пошлых — не, не імёнаў: мянушак, прыдатных хіба для таго, каб клікаць сабакаў. Мяне ажно перасмыкае, калі я ўяўляю сабе, што яна, мая дзяўчынка, мая сіямская Сіа з цудоўным папірусам у тонкіх руках, магла б бегчы да мяне па вуліцы гэткай карынай на камбікорме, гэткай сьняжанай з адкрытай усім вятрам шыяй, гэткай аксанаю ў аксаміце. Не бываць гэтаму. Я сказаў.

Я, бацька.

Я памятаю, як я даў ёй імя. Гэта было прынцыповае пытаньне, каб яно трапіла ў пашпарт менавіта ў такім выглядзе. Тады нам з табой здавалася, што толькі такім чынам, нікога не баючыся, яна, Сіа, зможа данесьці свой папірус — з гонарам, не хаваючыся ні ад кога. Цяпер я быў бы больш асьцярожны. Але тады я прыехаў, поўны рашучасьці і нейкай надта ўжо здаровай злосьці, апрануты як на вясельле. На вясельле маёй Сіа — у нейкім сэнсе гэта і праўда былі яе першыя заручыны са сьветам. Каб мяне выслухалі і ня выпхалі ў каршэнь, я мусіў выглядаць рэспэктабэльна. Я нават вычысьціў зубы, нібы зьбіраўся да дантыста. Я завязаў гальштук. Я вышчыпаў валасы ў носе. Малады бацька, дастаўнік гарматнага мяса і сьвежых яйцаклетак да двара яго вялікасьці.

Тут усё было прадумана. Дом рэгістрацыі грамадзянскага стану быў падобны адначасова на перакуленую ванначку для немаўлятаў, вясельны торт і магільны ўзгорак. Менавіта сюды давала свае справаздачы сьмерць, але толькі тая, што прыпісаная да нашага раёну. Менавіта тут прымала роды ўсемагутная папяровая акушэрка — але толькі ў тых, хто з нашага раёну. У іншых былі свае парафіі.

Я прыехаў перад самым закрыцьцём. Тут нядаўна зрабілі рамонт, бязьлюдныя калідоры наводзілі на думкі пра падзеньне нараджальнасьці і зьніжэньне фэртыльнасьці, пахла тынкам і глыбокім тылам. Я адчыніў дзьверы — яна сядзела пад гербам, як пад горбам. Зьбіралася сыходзіць, чысьціла пер’е.

«Сіма?» — перапытала яна абыякава. — «Сіта? Серафіма?»

Сіа, мая ты жэншчына.

«Вы недачулі.